Dysfagia – zaburzenia połykania cz. 2

Dziś drugi wpis dotyczący dysfagii. Zostaną w nim omówione zagadnienia tj: grupa pacjentów szczególnie narażona na występowanie dysfagii, jej przyczyny, objawy oraz konsekwencje,  najczęstsze problemy pacjentów oraz wstępnie opisana droga postępowania diagnostycznego.

Grupy ryzyka:

1. Pacjenci geriatryczni:
   1. 50-75% pensjonariuszy domów opieki
2. Pacjenci neurologiczni:
   1. do 75% osób w ostrej fazie udaru, do 40% w fazie przewlekłej
   2. 100% w zaawansowanym SLA
   3. do 70% w zaawansowanej chorobie Parkinsona
   4. do 100% w zespołach otępiennych
3. Pacjenci onkologiczni – nowotwory głosy i szyi.

Przyczyny dysfagii:

1. Choroby neurologiczne: udary mózgu, PD, SM, miastenia, miopatie, SLA, ch. Huntingtona itp.
2. Choroby laryngologiczne: nowotwory głowy i szyi, zmiany zapalne, refluks krtaniowo-gardłowy, wady rozwojowe, urazy i oparzenia, ciała obce, obrzęki.
3. Jatrogenne:
   1. Uszkodzenia pooperacyjne nerwów czaszkowych i nerwów splotu szyjnego
   2. Następstwa operacji w obrębie głowy i szyi
   3. Stan po radio- i chemioterapii
   4. Leki: neuroleptyki, antycholinolityczne, BZD, statyny i fibraty (!), sterydy, diuretyki
4. Choroby gastrologiczne:
   1. Rak przełyku
   2. Zaburzenia motoryki przełyku, uchyłki
5. Zaburzenia psychiczne:
   1. Anoreksja, depresja, wzmożona wrażliwość
6. Inne:
   1. Kolagenozy, POCHP, niewydolność zastoinowa serca
   2. Przewlekły kaszel
   3. urazy.

Objawy dysfagii:
– zaleganie pokarmów w jamie ustnej lub gardle
– zachłystywanie się, krztuszenie, zadławienia
-trudności w rozpoczęciu połykania (wyzwoleniu odruchu)
– niezamierzony spadek masy ciała
– ból za mostkiem, zgaga, pieczenie
– ślinotok, ulewanie treści pokarmowej, wymioty, regurgitacje
– łatwiejsze połykanie pokarmów o określonej konsystencji
– kaszel, zmiana jakości głosu po przełknięciu
– wydłużony czas przyjmowania posiłku.

Konsekwencje dysfagii:
– niedożywienie -> spadek odporności, spadek masy ciała, trudniejsze gojenie ran/odleżyn, wydłużenie czasu hospitalizacji, wzrost ryzyka powikłań
– odwodnienie: 62% pacjentów, 72% w domach opieki -> niewydolność nerek, kamica, zawał serca, powikłania zakrzepowo-zatorowe, udar mózgu, wzrost toksyczności leków, suchość skóry i błon śluzowych, skoki temperatury, zaburzenia świadomości, objawy neurologiczne
– zachłystowe zapalenie płuc
– problem z przyjmowaniem leków.

Zachłystowe zapalenie płuc – warto zaznaczyć, iż pacjenci z dysfagią mają problemy nie tylko z przyjmowaniem pokarmów, ale narażeni są również na aspirację wydzielin takich jak ślina!
Czynniki ryzyka rozwinięcia zachłystowego zapalenia płuc:
Kolonizacja : próchnica, higiena jamy ustnej, sonda -> aspiracja -> zapalenie płuc: ryzyko śmiertelności 20-30%.

Najczęstsze problemy:
– przedwczesne połykanie
– penetracje/aspiracje
– ciche penetracje/ aspiracje (dotyczy ok 50% pacjentów neurologicznych) – spadki saturacji!
– ślinienie
– zaleganie.

Postępowanie: zauważenie niepokojących objawów -> wywiad, obserwacja, kwestionariusz kliniczny szczegółowo opisujący symptomy -> badanie przesiewowe, ocena kliniczna -> ocena instrumentalna FEES/VFSS.